Ψυχολογική βία στον χώρο εργασίας: Αντιμετωπίζοντας την τοξικότητα στη δουλειά

Η ψυχολογική βία στο χώρο εργασίας 

Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν τη βία ως σωματική επίθεση. Ωστόσο, η βία και η παρενόχληση στο χώρο εργασίας είναι ένα πολύ ευρύτερο πρόβλημα. Μπορεί να οριστεί ως οποιαδήποτε πράξη κατά την οποία ένα άτομο υφίσταται κακοποίηση, απειλή, εκφοβισμό ή επίθεση κατά την εργασία του.

Ενώ οι ακριβείς ορισμοί διαφέρουν στη νομοθεσία, γενικά η βία ή η παρενόχληση στο χώρο εργασίας περιλαμβάνει:

• Απειλητική συμπεριφορά – όπως βίαιες κινήσεις, καταστροφή ιδιοκτησίας ή ρίψη αντικειμένων.
• Προφορικές ή γραπτές απειλές – οποιαδήποτε έκφραση πρόθεσης πρόκλησης βλάβης
• Λεκτική κακοποίηση – φωνές. βρισιές, προσβολές ή συγκαταβατική γλώσσα.
• Σωματικές επιθέσεις – χτυπήματα, σπρωξίματα ή κλωτσιές.

Μια από τις πιο συχνές, αλλά λιγότερο αναφερόμενες μορφές βίας εναντίων των γυναικών

Μία από τις πιο κοινές, αλλά λιγότερο αναφερόμενες, μορφές βίας με βάση το φύλο που βιώνουν εκατομμύρια γυναίκες στην εργασία είναι η ψυχολογική βία. Μπορεί να μην περιλαμβάνει αναγκαστικά την σεξουαλική παρενόχληση, αλλά σε μεγάλο βαθμό περιλαμβάνει την αναγκαστική εργασία των γυναικών σε εκφοβιστικό, εχθρικό ή ταπεινωτικό περιβάλλον. Οι μικροεπιθέσεις είναι μια πολύ συχνή πραγματικότητα στο χώρο εργασίας για τις γυναίκες και μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την επαγγελματική πρόοδο τους.

Ενώ οι μακροεπιθετικές εκδηλώσεις συμβαίνουν σε συστημικό επίπεδο και μπορεί να είναι προφανείς, οι μικροεπιθετικές είναι καθημερινές επιδείξεις και ακυρώσεις, τις οποίες οι γυναίκες και άλλες περιθωριοποιημένες ομάδες, βιώνουν τακτικά στις καθημερινές αλληλεπιδράσεις. Συχνά δεν αναγνωρίζονται και μπορεί να περιλαμβάνουν σεξουαλική αντικειμενοποίηση, χρήση σεξιστικής γλώσσας και χιούμορ, εισβολή στον προσωπικό χώρο, απόρριψη ιδεών, περιφρονητικά ή άλλα υποτιμητικά σχόλια.

Η ψυχολογική βία του καλοπροαίρετου σεξισμού

Οι γυναίκες βιώνουν επίσης συχνά αυτό που ονομάζεται «καλοπροαίρετος σεξισμός». Αντιμετωπίζονται ως αδύναμα, αδαή και αθώα πλάσματα, που χρειάζονται την προστασία των ανδρών. Ενώ ο εχθρικός σεξισμός είναι εύκολο να εντοπιστεί, με μια οργισμένη, ρητά αρνητική στάση απέναντι στις γυναίκες, ο καλοπροαίρετος σεξισμός μεταμφιέζεται ως θετικός και αβλαβής.

Οι γυναίκες συχνά υποβιβάζουν αυτές τους τις εμπειρίες, χαρακτηρίζοντας τες «υπερβολικές αντιδράσεις» ή «παρανοήσεις» καλοήθους πρόθεσης. Στην πραγματικότητα, μια τέτοια συμπεριφορά μπορεί να είναι ύπουλα επικίνδυνη, καθώς ο δράστης στοχεύει να προσβάλει την αξιοπρέπεια, την ικανότητα και την αυτοεκτίμηση του στόχου, συχνά αφήνοντας τον στόχο να νιώθει υπεύθυνος, υπονομευμένος και μπερδεμένος.

Η ασυνείδητη προκατάληψη και η άγνοια αναφέρονται ως οι δύο πιο κοινές αιτίες μιας τέτοιας συμπεριφοράς. Παρόλο που αυτά τα ανεπαίσθητα και ακούσια «γλωσσικά ολισθήματα» μπορεί να μην φαίνονται μεγάλη υπόθεση, στην πραγματικότητα, είναι τεράστια. Οι συχνές αποδοκιμασίες και τα υποτιμητικά σχόλια εξαφανίζουν την εμπιστοσύνη και εμποδίζουν τα θύματα τους να αποδώσουν τα βέλτιστα στο εργασιακό τους περιβάλλον.

Η συγγραφέας του Her Way On, Hira Ali προτείνει 6 βήματα για την αντιμετώπιση της ψυχολογικής βίας στο χώρο εργασίας.

Αναγνωρίζοντας την ψυχολογική βία

Η ψυχολογική βία μπορεί να είναι είτε «μεμονωμένη» ή μια σειρά περιστατικών και μπορεί να έχει άμεσες επιπτώσεις στην υγεία και την ευημερία του αποδέκτη. Το να προσδιορίσεις εάν ένα σχόλιο ή μια ενέργεια που απευθύνεται σε εσένα, είναι ακατάλληλη ή όχι, είναι συχνά υποκειμενικό. Αλλά εάν αισθάνεσαι αναστατωμένη και άβολα, τότε είναι πολύ πιθανό να είναι ακατάλληλο. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις εάν αισθάνεσαι ότι είσαι το θύμα ψυχολογικής βίας, είναι να αναγνωρίσεις ότι συμβαίνει. Μόλις προσδιορίσεις περί τίνος πρόκειται, ανοίγεις διαφορετικές δυνατότητες χειρισμού της κατάστασης.

Πάρε τον έλεγχο των συναισθημάτων σου

Εάν στοχοποιείσαι, είναι σημαντικό να γνωρίζεις ότι δεν φταις και η ψυχολογική βία την οποία υφίστασαι, δεν έχει καμία σχέση με τις πράξεις σου ή με το ποια είσαι ως άτομο. Πάρε τον έλεγχο των συναισθημάτων σου και απομάκρυνε τον εαυτό σου από την κακοποίηση. Δεν το προκάλεσες εσύ, ούτε το αξίζεις. Επίσης, δεν είσαι μόνη. Πολλές μελέτες δείχνουν ότι περισσότερες από τις μισές γυναίκες λένε ότι έχουν παρενοχληθεί στη δουλειά και οι περισσότερες παραδέχονται ότι δεν το καταγγέλλουν. Εάν η συμπεριφορά είναι επαναλαμβανόμενη, επηρεάζει την ψυχική σου υγεία, τις συνεργασίες σου και τον τρόπο με τον οποίο θα λειτουργείς στην καθημερινότητά σου. Το να αγνοήσεις ή να αποφύγεις τον θύτη – αν και φαινομενικά ασφαλές – θα είναι στην πραγματικότητα πιο επιβλαβές.

Ξεκινώντας να προετοιμάζεις την υπόθεση σου

Προτού προχωρήσεις σε οποιαδήποτε αντιμετώπιση, λάβε τα απαραίτητα μέτρα για να προστατέψεις τον εαυτό σου. Προστασία της προσωπικής σου σωματικής, πνευματικής και ψυχικής υγείας θα πρέπει να αποτελεί πάντα προτεραιότητα.

Στη συνέχεια, ετοίμασε ένα αρχείο που τεκμηριώνει όλα τα περιστατικά εκφοβισμού στα οποία έχεις εκτεθεί, τεκμηριωμένο με γεγονότα και κράτησε το πρόχειρο για μελλοντική αναφορά. Ώρες, ημερομηνίες και άτομα που έγιναν μάρτυρες των γεγονότων, είναι τα πιο σημαντικά στοιχεία.

Αντιμετωπίζοντας τον θύτη και βάζοντας τα όρια σου

Πριν καταφύγεις σε άλλα μέτρα, αντιμετώπισε άμεσα τ@ θύτη. Εάν ο προσωπικός σου χώρος δέχεται εισβολή, τοποθέτησε να φυσικό όριο (όπως ένα γραφείο) ανάμεσα σε εσένα και εκείν@ ή ζήτα να κάνει πίσω. Εάν απειλείται ο συναισθηματικός σου χώρος, ζήτα ευγενικά, αλλά σταθερά, να σταματήσει. Οι νταήδες διαισθάνονται το φόβο και κυνηγούν την αδυναμία. Δείξε εκ των προτέρων ότι είσαι δυνατή και θα υποχωρήσουν. Η γλώσσα του σώματός σου είναι καθοριστική.

Τέλος, αποκάλυψε τι χρειάζεσαι ή θέλεις από το άλλο άτομο για να επιλύσετε το πρόβλημα. Παράδειγμα: «Αν συνεχίζεις να με διακόπτεις, δεν θέλω να συμμετέχω πλέον σε συναντήσεις. Νιώθω ασέβεια. Θα ήθελα να με αφήσεις να τελειώσω αυτό που λέω».

Δημιούργησε ένα δίκτυο υποστήριξης/συμμάχους

Εστίασε στα άτομα που σε εμπιστεύονται και μην αποθαρρύνεσαι από αβάσιμες κατηγορίες και λασπολογίες. Δημιούργησε ένα αξιόπιστο σύνολο ατόμων, που μπορούν να στηρίξουν την αντιπαράθεσή σου ενάντια σε εκείν@ που ασκεί ψυχολογική βία. Αυτοί οι σύμμαχοι μπορούν επίσης να σε υπερασπιστούν όταν σε διακόπτουν, σε προσβάλλουν,  σε υπονομεύουν ή είναι μάρτυρες οποιασδήποτε άλλης μορφής διακρίσεων.

Αναλαμβάνοντας δράση

Εάν κάποιος συνεχίσει να ασκεί ψυχολογική βία στο εργασιακό σου περιβάλλον και αισθάνεσαι ότι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος, τότε προετοιμάσου για την επόμενη ενέργεια. Αυτό θα μπορούσε να είναι η υποβολή μιας εσωτερικής καταγγελίας στ@ προϊστάμεν@ σου, ώστε να σε καθοδηγήσει στις επιλογές σου γύρω από την υπόθεση. Να έχεις κοντά σου το αρχείο με τα τεκμηριωμένα γεγονότα, για να υπερασπιστείς περαιτέρω την υπόθεσή σου.

Οι Αμερικανοί ψυχολόγοι Gary και Ruth προτείνουν μια άλλη προσέγγιση: Να δημιουργήσεις μια επιχειρηματική υπόθεση που να δείχνει τον οικονομικό αντίκτυπο του εκφοβισμού και να την παρουσιάσεις στην εκτελεστική ομάδα. Μίλησε τη γλώσσα τους και μπορεί να εκπλαγείς από τα αποτελέσματα. Αυτή η προσέγγιση βασίζεται σε γεγονότα και έχει μικρότερες πιθανότητες να υποτιμηθεί ή να απαξιωθεί.

Εάν ο διευθυντής σου συμπαρατάσσεται με τ@ θύτη λόγω προσωπικής φιλίας ή εκλογικεύει την κακομεταχείριση, ίσως χρειαστεί να απευθυνθείς σε εκπροσώπους HR ή άλλα ανώτερα στελέχη. Και αν αυτά δεν βοηθήσουν, μπορείς να ακολουθήσεις άλλες νομικές ενέργειες ή να εξετάσεις το ενδεχόμενο αλλαγής εργασιακού περιβάλλοντος.

Να θυμάσαι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι μπορεί να είναι απαθείς όταν βλέπουν κάποιον άλλο να εκφοβίζεται. Μη γίνεις ένας από αυτούς.